Ikony ręcznie malowane

 

Ręcznie pisane (malowane) przez artystkę-malarkę na specjalnie przygotowanym lipowym podobraziu pokrytym specjalnym gruntem przy użyciu najwyższej jakości farb olejnych i werniksów. Zabezpieczone werniksem i zagruntowane. Pokryte płatkami złota (szlagmetal) oraz płynnym złotem mineralnym. Ikony na grubym gruncie dodatkowo są pokryte specjalnym materiałami (gruntem i werniksem).

 

Ikony malowano najczęściej na specjalnie przygotowanym drewnie cedrowym lub cyprysowym. Były to święte drzewa dla wschodniego chrześcijaństwa. Na Rusi stosowano drewno lipowe lub sosnowe. Najstarsze ikony malowano głównie w technice enkaustycznej (barwny wosk), która od VI w. była wypierana przez temperę jajową (środkiem związującym barwnik jest woda zmieszana z żółtkiem jaja kurzego). Ikona malowana temperą składa się z czterech warstw: pierwsza to drewniana deska z naklejoną nań tkaniną; druga to wyszlifowany grunt z kredy lub gipsu zmieszanego z klejem, Trzecia-farby i złocenia, czwarta, ochronna-pokost lub lakier na bazie oleju. Czasem na ikonę nakłada się metalowe zdobienie ze srebrnej lub złotej blachy z otworem na twarz przedstawionej postaci. Ikony wykonywano także w technice mozaiki, emalii, rzeźbiono w drewnie, marmurze, steatycie lub kości słoniowej. Późne, XIX i XX-wieczne ikony malowano także w technice olejnej. Malowanie ikon było ściśle określone w podręcznikach (gr. hermeneia, ros. podlinniki), pisanych często przez mnichów – malarzy. Tradycja wiązała się nie tylko z ikonografią, ale dotyczyła również materiału, przygotowania podłoża, specjalnej technologii, odpowiednich kolorów, a nawet kolejności kładzenia warstw malarskich.
Na spreparowane deski (odpowiednio ukształtowane z wgłębieniem w przedniej części w którym umieszcza się właściwą treść – tzw. kowczeg), wzmocnione z tyłu zastrzałem, nakładano grunt kredowo-alabastrowy. Na gruncie rysowano lub przerysowywano z podręczników kontury obrazu, a następnie nakładano w określonej kolejności farbę i pozłotę. Na koniec umieszczano także napisy w języku greckim lub starocerkiewnosłowiańskim z imionami świętych postaci lub objaśnieniami scen (zazwyczaj umieszczane w polu ikony. Najświętsze Imiona (Matki Boskiej, Chrystusa) umieszczano w greckich skrótach (abrewiacjach). Ikona jest dla wschodniego chrześcijaństwa tekstem liturgicznym, sakramentale, a także “obrazem tamtego świata”, dlatego nie mogła powstać bez wcześniejszego przygotowania teologicznego malarza, ewentualnie pod ścisłym nadzorem teologa. Ważne było również przygotowanie duchowe ikonografa (modlitwa, post).
Ikonę zawsze werniksowano, przez co zachowywała swój wygląd przez około 100 lat. Następnie na skutek zmian barwy werniksu malowidło ciemniało. Dodatkowo pokrywała je warstwa sadzy od świec. Na wyblakniętym, słabo widocznym obrazie malowano niekiedy nowy. Ikony zdobione były szlachetnymi kamieniami, okuciami ze srebrnej lub złotej blachy. Czasem zamiast drewna używano płótna lub metalu.

Spopularyzowane, zwłaszcza przez autorów rosyjskich i polskich, jest określenie “pisanie ikon”, podkreślające sakralny, liturgiczny charakter ikony. Oznacza proces jej powstawania. Według badaczy problemu określenie to jest wynikiem błędnego tłumaczenia z języka greckiego, od ikonographos, gdzie graphos oznacza zarówno pisać, jak i malować (stąd też ros. ikonopisiec).
W Polsce ikony powstawały głównie w XV-XVI wieku na ziemiach wschodnich i południowo-wschodnich. Dla ujednolicenia malarstwa ikonowego istniały podręczniki – wzorniki dla malarzy np. tzw. podlinnik. Zawierał szczególne przepisy techniczne i wzorniki ikonograficzne. Najstarszy, zachowany w formie rękopisu egzemplarz datowany jest na rok 1523. Na kompozycję ikony składa się centralnie umieszczona postać świętego obramowana scenami związanymi z jego życiem.
Współcześnie jedyną aktywną szkołą malowania ikon w Polsce jest Policealne Studium Ikonopisarstwa w Bielsku Podlaskim prowadzone przez ks. mitrata Leoncjusza Tofiluka. Szkoła istnieje od 1991 roku i kształci w zawodzie technika plastyka ikonografa.
Malowania ikon uczy również ks. dr Jan Pazgan, wykładowca Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy oraz Wyższego Seminarium Duchownego w Legnicy, który jest Duszpasterzem Akademickim w kościele pw. Św. Józefa Opiekuna Zbawiciela w Legnicy. Prowadzi również Duszpasterstwo Akademickie IKONA, gdzie często prowadzi warsztaty malowania ikon.

Ikony są malowane płasko, nie uwzględniają perspektywy malarskiej, dającej złudzenie trójwymiarowości przestrzeni. Pozbawione klasycznej perspektywy liniowej, w wielu przypadkach posiadają tzw. perspektywę odwrotną, której cechą charakterystyczną jest zbieganie się linii w punkcie umieszczonym poza obrazem (za, przed), który z założenia kierowany jest w stronę patrzącego nań człowieka. Efekt ten jest osiągany dzięki odpowiedniemu ustawieniu postaci i pozostałych elementów. Przykładem takiego podejścia do perspektywy jest Trójca Rublowa, należąca do najwybitniejszych arcydzieł światowego malarstwa.
Znaczenie obiektu regulowane jest jego wielkością: to, co najważniejsze jest największe, a postacie są ustawione według ściśle określonego porządku.

Ikona nie jest zwykłym obrazem religijnym. Malowanie ikon było czynnością świętą. Ikona, która powstawała w klasztorach Starej Rusi, malowana przez uprzywilejowanych mnichów, była emanacją bóstwa, które prowadziło rękę twórcy. Zrodzona w modlitwie, wymagała przed przystąpieniem do pracy specjalnych postów, powstawała w postawie klęczącej autora.
Ikony mają za zadanie pogłębiać życie duchowe, wprowadzać do modlitwy. Anonimowy autor ikony miał pomóc podążać we właściwym kierunku. Modlitwa przed ikoną związana jest z określonym rytuałem: przy zapalonych świecach wierni kłaniają się przed ikonami, całują je.
Ikona pełni ważną rolę w kulcie kościołów wschodnich, jest ona przedstawieniem świętego, jego uosobieniem i reprezentacją. Zapewniała łączność ze świętym, pośredniczyła w modlitwie. Uważa się, że jest on obecny w danym miejscu właśnie dzięki ikonie.

Czyste kolory używane do malowania, złocenia w płomieniu świec nabierają szczególnego blasku. Ogień świecy jest symbolem wzniesienie duszy do Boga. Pokłon przypomina o tym, że nie tylko dusza, ale i ciało powinno uczestniczyć w modlitwie. Otrzymane od Boga nie jest czymś gorszym od umysłu i ma prawo na równi brać udział w rozmowie z Bogiem.

Showing 1–16 of 135 results